ช่วงที่ผ่านมา นอกจากจะได้ยินได้ฟังข่าวเกี่ยวกับเรื่องนิรโทษกรรมแล้ว อีกข่าวที่น่าสนใจไม่น้อยเพราะเป็นประหนึ่งรูปการณ์จิตสำนึกและเข็มมุ่งในแนวนโยบายแห่งรัฐ ก็เห็นจะเป็นเรื่องของมหกรรมสินค้า OTOP ที่รวบรวมของดีจากทุกสารทิศมาให้ได้เลือกซื้อเลือกชม
ข่าวเกี่ยวกับ OTOP หรือรายการโทรทัศน์ประเภทของดีทั่วถิ่นไทย ทำให้บทสนทนาบนโต๊ะอาหารที่บ้านช่วงวันหยุด ดำเนินไปท่ามกลางการหวนรำลึกบรรยากาศเมื่อครั้งที่สมาชิกในบ้านมีโอกาสได้พักอาศัยและร่วมตะลอนทัวร์ ไปทัศนศึกษาความเป็นไปของเมืองต่างๆ ในญี่ปุ่นเป็นกำลัง
โดยเฉพาะการไล่เรียงอาหารรสเด็ดบ้างไม่เด็ดบ้างที่ได้เคยมีโอกาสลิ้มลอง
แต่เหนือสิ่งอื่นใดนอกเหนือไปจากรสชาติของอาหารที่ได้ลิ้มลองดังกล่าวก็คือการได้ไปเยือนถิ่นที่เป็นประหนึ่งดินแดนศักดิ์สิทธิ์และเข้มขลังของอาหารแต่ละชนิดกันเลยทีเดียว
ถึงจะไม่ได้มีการกำหนดให้เป็นคำขวัญประจำถิ่น แต่อาหารหลายชนิด รวมถึงผลิตผลทางการเกษตรที่หลากหลายก็กลายเป็นสินค้าเลื่องชื่อและสัญลักษณ์ประจำท้องถิ่นไปโดยปริยาย พร้อมกันนี้การสถาปนาเมืองหลวงหรือสร้างดินแดนศักดิ์สิทธิ์ให้กับอาหารแต่ละชนิดในด้านหนึ่งยังดำเนินควบคู่ไปพร้อมกับลักษณะท้องถิ่นนิยมที่ลุ่มลึกไม่น้อย
เมื่อครั้งที่มีโอกาสเดินทางไป Hiroshima อาหารที่เราลงมติว่าสมควรต้องใช้เวลาเพื่อขจัดความหิวและเติมเต็มพลังงานให้กลับคืนมาก็คือ Okonomiyaki ซึ่งหลายท่านอาจเรียกว่าเป็น pizza ญี่ปุ่น แต่หากจะแปลความตามตัวอักษรอาหารชนิดนี้ก็จะมีความหมายว่า as you like itนี่แหละ
แม้อาหารชนิดนี้จะมีชื่อเรียกขานดังกล่าว จากผลของส่วนประกอบที่หลากหลายเปิดโอกาสให้ผู้ปรุงและผู้ทานสามารถเลือกใส่เลือกปรุงได้ตามแต่ใจปรารถนา ในลักษณะที่ไม่มีสูตรสำเร็จตายตัว แต่เพราะ Hiroshima ได้รับการสถาปนาให้เป็นประหนึ่งเมืองหลวงของ Okonomiyaki โดยแท้ และชาวบ้านร้านถิ่นในเมืองนี้ ก็พร้อมจะระบุว่าการปรุงในแบบ Hiroshima คือ Okonomiyaki สูตรต้นตำรับเสียด้วย
ขณะเดียวกันก็มีข้อถกเถียงกันอยู่ไม่น้อยว่า Okonomiyaki ถือกำเนิดขึ้นมาอย่างไรและเริ่มต้นในพื้นที่แห่งใดก่อนกันแน่ เพราะที่ Osaka เอง ก็พยายามจะบอกว่า Okonomiyaki มีแหล่งกำเนิดอยู่ที่นั่นเช่นกัน แต่ดูเหมือนว่า Osaka จะได้รับการยอมรับว่าเป็นต้นทางและเมืองหลวงของ Takoyaki เสียมากกว่า
พัฒนาการของอาหารและความเป็นไปแห่งบ้านเมืองผู้คนเป็นเรื่องที่ยากจะแยกกันออก และในด้านหนึ่งเป็นพื้นฐานทางวัฒนธรรมประจำถิ่นที่สร้างให้เกิดอัตลักษณ์ และวิถีชุมชนขึ้นมาในคราวเดียวกัน
เพราะในขณะที่เมือง Nagasaki ซึ่งได้รับอิทธิพลจากการค้าขายกับทั้งชาติตะวันตกและจีนมาอย่างยาวนานอาหารจานหลักที่เป็นประหนึ่งสัญลักษณ์ของเมืองหนีไม่พ้น Champonmen ซึ่งมีหน้าตาและลักษณะการปรุงไม่ต่างจากหมี่กรอบราดหน้าที่เราคุ้นเคย เพียงแต่วัตถุดิบส่วนใหญ่เป็นอาหารทะเล ทั้ง ปลา กุ้งและปลาหมึก ซึ่งก็เป็นวัตถุดิบตามธรรมชาติของพื้นที่นี้
ส่วนที่ Nagoya อาหารที่ขึ้นชื่อประจำถิ่นและมีวิธีการปรุงเป็นเอกลักษณ์เฉพาะก็ต้องข้าวหน้าปลาไหล ที่มาพร้อมกับกาน้ำซุปที่เปิดโอกาสให้เติมน้ำซุปลงในชามข้าวได้มากน้อยตามความต้องการของผู้บริโภค
หรือเมื่อนึกถึง Gyoza ก็ต้องเป็นที่เมือง Utsunomiya ในจังหวัด Tochigi ซึ่งจัดเป็นเมืองหลวงของ Gyoza เลื่องชื่อ แต่ถ้าต้องการชิม Udon เลิศรสสูตรต้นตำรับก็ต้องไปที่เมือง Sanuki ในจังหวัด Kagawa ซึ่งเคยมีการนำเรื่อง Udon จาก Sanuki นี้มาผูกโยงสร้างเป็นภาพยนตร์ที่สะท้อนจิตสำนึกท้องถิ่นนิยมและการแสวงหาคุณค่าความหมายของชีวิตด้วย
วิถีดังกล่าวสะท้อนวัฒนธรรมอาหารของญี่ปุ่นดำเนินไปพร้อมกับการสร้างเสริมเรื่องราวที่สื่อแสดงเอกลักษณ์เฉพาะ (uniqueness) และการทำให้เกิดเป็น limited edition ซึ่งพร้อมจะก่อให้เกิดความกระหายต้องการได้ไม่ยากเลย
นี่ยังไม่ต้องกล่าวถึงรายการจากสื่อโทรทัศน์ที่คอยกระตุ้นเร้าให้เกิด demand ที่มาในรูปของสารคดีท่องเที่ยวและอาหาร ที่กลายเป็นสินค้าส่งออกและกลายเป็นต้นแบบของทัวร์ตามรอยไปชิมที่แพร่หลายในช่วงที่ผ่านมาอีกต่างหาก
เมื่อมาถึงตรงนี้ก็อดแอบคิดและเชื่ออยู่ในใจไม่ได้ว่าในเมืองไทยของเราก็มีอาหารเลิศรสที่ขึ้นชื่อและเป็นหน้าเป็นตาให้กับแต่ละท้องถิ่นไม่น้อยเช่นกัน พลันก็รำลึกไปถึงหมูชะมวง มัสมั่นไก่ใส่ทุเรียน และแกงเผ็ดเป็ดย่างเนื้อเงาะ ซึ่งได้ไปลิ้มชิมรสเมื่อคราวไปเยี่ยมเยือนเพื่อนรุ่นน้อง ที่ถอยกลับไปรับช่วงมรดกกิจการร้านอาหาร ถึงถิ่นที่เมืองจันทบุรี
รสชาติอาหารซึ่งไม่สามารถอรรถาธิบายจำเนียรความเลิศรสออกมาเป็นตัวอักษรได้หมด คงเทียบไม่ได้กับการเดินทางที่เป็นประหนึ่งการจาริกเข้าสู่ดินแดนศักดิ์สิทธิ์ ที่สร้างความอิ่มเอมใจและอิ่มท้องอย่างที่สุด
บางทีดินแดนศักดิ์สิทธิ์และเข้มขลังของอาหารไทยอาจหลบซ่อนอยู่ในกระแสสำนึก แต่การขยายตัวของมิติทางธุรกิจบางครั้งได้ทำลายคุณลักษณะพิเศษเหล่านี้ลงไปอย่างไม่รู้ตัว ซึ่งอาจทำให้ดินแดนศักดิ์สิทธิ์และเข้มขลังของอาหารไทยหลายชนิดต้องเสื่อมมนต์ขลังไปโดยปริยาย
