หากรากฐานของตึกคือ อิฐ รากฐานของชีวิตคือ การศึกษา ประโยคพื้นฐานที่ขยายความสำคัญของการศึกษาได้อย่างเห็นภาพ นอกจากนี้ การศึกษายังเป็นใบเบิกทางสำคัญที่จะช่วยยกระดับชีวิตของผู้คน และนำไปสู่การพัฒนาสังคมและประเทศ
หลายประเทศให้ความสำคัญกับนโยบายด้านการศึกษา กระนั้นการศึกษาแค่ในห้องเรียนอาจไม่เพียงพอสำหรับการเรียนรู้ เมื่อการเรียนรู้ไม่ได้จำกัดอยู่แค่เพียงช่วงอายุหนึ่ง แต่ทุกคนสามารถเรียนรู้ได้ตลอดชีวิต และเรียนรู้ได้ทุกที่ ทุกเวลา
ห้องสมุด อาจมีภาพเจนตาที่สร้างความน่าเบื่อหน่ายให้หลายคนรู้สึกขยาดที่จะเข้าไป แม้จะมีความรู้มากมายที่รอให้คนมาเปิดสมอง แต่หนังสือที่วางเรียงรายอยู่ตามชั้นอาจขาดสิ่งที่น่าดึงดูดใจไปสักหน่อย แต่ TK Park กลับเปลี่ยนมุมมองภาพจำในอดีตของความเป็นห้องสมุดไปอย่างสิ้นเชิง จนนำไปสู่จุดเริ่มต้นของห้องสมุดมีชีวิต นอกจากหนังสือที่เราสามารถเปิดอ่านหาความรู้ได้แล้ว ยังมีกิจกรรมที่หลากหลาย ช่วยจุดประกายความคิด ความสร้างสรรค์ที่จะส่งผลดีต่อผู้ใช้บริการ รวมไปถึงสังคมไทย
มติ ครม. 2547 ให้จัดตั้งอุทยานการเรียนรู้เป็นหน่วยงานในสำนักงานบริหารและพัฒนาองค์ความรู้ (องค์การมหาชน) เพื่อส่งเสริมให้ประชาชนมีโอกาสพัฒนาความรู้ หากนับจนถึงปัจจุบัน TK Park มีอายุ 20 ปี
“20 ปี ถือว่าเป็นวัยที่กำลังมีความฝัน ตลอดระยะเวลา 20 ปีที่ผ่านมา ที่นี่มีเป้าหมายในการเป็นสถานที่ที่ทุกคนสามารถแสดงออกถึงความคิดสร้างสรรค์ The Catalyst ถือเป็นตัวกระตุ้นการเปลี่ยนแปลงที่สามารถสร้างสรรค์ทำให้ไทยเข้าสู่ศตวรรษหน้าได้” ดร. ทวารัฐ สูตะบุตร ผู้อำนวยการสำนักงานบริหารและพัฒนาองค์ความรู้ กล่าวกับ “ผู้จัดการ 360 องศา”
การเข้าถึงห้องสมุดน่าจะเป็นโจทย์สำคัญของสังคมในช่วง 10-20 ปีก่อน แต่ TK Park ทำให้ห้องสมุดกลับมีชีวิตขึ้นมา “ห้องสมุดมีชีวิต นี่คือที่ที่ทำให้เกิดกิจกรรมใหม่ๆ ทำให้ประชาชนสามารถมาใช้บริการได้ และเราปรับเปลี่ยนไปตามสังคม ยุคสมัย การเข้าถึงแหล่งเรียนรู้เปลี่ยนแปลงไป เราปรับปรุงให้เข้ากับยุคดิจิทัล AI อีกไม่กี่เดือน เราอาจจะได้เห็นบริการใหม่ๆ การเข้าถึงความรู้ ในสมุดหนังสือได้ง่ายแบบ Anytime Anywhere”
“เราเป็นจุดเริ่มต้นของการสร้าง community of interest ทำให้น้องๆ ที่อยากจะทำกิจกรรมมารวมตัวกันได้ เราขยายตัวออกไปใน 24 จังหวัด มี 27 แห่ง เช่น เหนือสุด แม่ฮ่องสอน หรือทางใต้ สงขลา ปัตตานี นราธิวาส นี่เป็นพันธกิจสำคัญที่จะทำให้ห้องสมุดมีความหมาย ความสำคัญกับสังคมไทย นี่เป็นห้วงเวลาแห่งการเฉลิมฉลอง เราอยากให้สังคมไทยได้รับทราบว่า เราทำกิจกรรมดีๆ ให้สังคมไทย เช่น อ่านแล้วอ่านอีก คือการบริจาคหนังสือที่มีประโยชน์ เป็นการส่งต่อหนังสือที่เราอ่านแล้วให้กับผู้อื่นได้มาอ่านด้วย” ดร. ทวารัฐขยายความ
Ecosystem เป็นโจทย์ที่ TK Park พยายามที่จะสร้าง โดยมีจุดมุ่งหมายที่จะส่งเสริมการอ่าน การเรียนรู้ โดยเฉพาะการสร้างพื้นที่ให้เด็กและเยาวชนสามารถปลดล็อกศักยภาพ
ด้านวัฒนชัย วินิจจะกูล ผู้ช่วยผู้อำนวยการสถาบันอุทยานการเรียนรู้ TK Park ให้ความเห็นว่า “พื้นที่แห่งศักยภาพสำหรับเด็กในปัจจุบันอาจไม่เพียงพอ เพราะการเรียนรู้จำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากหลายฝ่าย ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน ในการสร้างวัฒนธรรมการใฝ่รู้ รวมถึงกิจกรรมและแพลตฟอร์มที่สร้างสรรค์เข้ามาเป็นส่วนเสริมสำคัญ”
นอกจากห้องสมุดมีชีวิตที่ปักหลักอยู่ในใจกลางกรุงเทพฯ บนห้างสรรพสินค้าอย่างเซ็นทรัลเวิลด์ อาจไม่สามารถสร้างโอกาสการเรียนรู้สำหรับเด็กและเยาวชนที่อยู่ในพื้นที่ต่างจังหวัด หรือในพื้นที่ห่างไกลได้
“กิจกรรม Learning Fest เราเริ่มจัดครั้งแรกเมื่อ 2 ปีก่อน ซึ่งประสบความสำเร็จอย่างมาก เรามองว่า เรามาถูกทาง ถ้าไม่มีระบบนิเวศเข้ามาเป็นส่วนเสริม ก็คงจะไม่สามารถพัฒนาคนได้อย่างถูกทางเท่าที่ควร งาน Learning Fest จึงเริ่มขยายมาจัดในต่างจังหวัด ซึ่งเงื่อนไขของการจัดงานคือ จะทำอย่างไรที่จะเชื่อมโยงความร่วมมือระหว่าง 4 หน่วยงานเข้ามาได้ ทั้งภาครัฐ อย่างองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ภาคเอกชน ภาคประชาสังคม เช่น กลุ่ม NGO มูลนิธิ และภาควิชาการอย่างสถาบันการศึกษา”
วัฒนชัยเล่าถึงเทศกาลการเรียนรู้ที่จัดขึ้นที่เมืองโคราช จังหวัดนครราชสีมา ที่ผ่านมาว่า เป็นการส่งต่อแรงบันดาลใจผ่านกิจกรรมการเรียนรู้ที่หลากหลาย โดยมีปลายทางอยู่ที่การต่อยอดสำหรับเด็กและเยาวชน
“Learning Fest Korat 2025 ที่เราจัดไปเมื่อกลางเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมา มีจุดมุ่งหมายที่จะสร้างแรงบันดาลใจไปพัฒนาต่อยอดได้ในหลายมิติ ไม่ว่าจะเป็นผู้ประกอบการ ที่สามารถนำแนวคิดเกี่ยวกับซอฟต์พาวเวอร์ไปพัฒนาสินค้าและบริการ ศิลปินและนักสร้างสรรค์ สามารถใช้เวทีเทศกาลการเรียนรู้ที่โคราชนำเสนอผลงานและสร้างความเชื่อมโยงกับภาคธุรกิจ ชุมชนท้องถิ่นสามารถนำองค์ความรู้ไปพัฒนาอัตลักษณ์ของท้องถิ่นและสร้างซอฟต์พาวเวอร์ของตนเอง รวมถึงเยาวชนและคนรุ่นใหม่สามารถใช้พื้นที่และโอกาสที่ได้รับจากงานนี้ไปพัฒนาทักษะและสร้างเครือข่าย ทั้งหมดเป็นหนึ่งกลไกสำคัญที่ช่วยขับเคลื่อนโคราชให้กลายเป็นเมืองต้นแบบของการใช้ซอฟต์พาวเวอร์ ต่อยอดสู่เศรษฐกิจสร้างสรรค์ และพัฒนาเมือง ขณะเดียวกันเราหวังว่าจะสามารถต่อยอดไปยังจังหวัดอื่นๆ ซึ่งถ้าเกิดขึ้นได้จริงถือว่าเป็นอีกหนึ่งความสำเร็จของเรา”
ขณะที่การก้าวเข้าสู่ทศวรรษที่สามของ TK Park มีเป้าหมายการผลักดันการเปลี่ยนแปลงใน 3 ด้าน คือ 1. การส่งเสริมการเรียนรู้เพื่อเปลี่ยนชีวิต 2. การเปลี่ยนประสบการณ์การเรียนรู้ด้วยเทคโนโลยีและนวัตกรรมล้ำสมัย และ 3. การสร้างวัฒนธรรมการเรียนรู้และปลูกฝังความรักในการแสดงหาความรู้ให้หยั่งรากลึกในสังคมไทย เปลี่ยนสังคมไทยสู่สังคมแห่งการเรียนรู้
“แนวคิด The Catalyst of Change ที่เรามุ่งผลักดันการเปลี่ยนแปลง 3 ด้านคือ การมุ่งลดความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงแหล่งความรู้ โดยการเร่งพัฒนาและเพิ่มเครือข่ายการเรียนรู้ให้ครอบคลุมทั่วถึงทุกภูมิภาคทั้งในรูปแบบอุทยานการเรียนรู้ระดับเมืองหรือจังหวัด การพัฒนาห้องสมุดสาธารณะออนไลน์ ภายใต้ชื่อ TK Read ที่ช่วยให้คนไทยเข้าถึงหนังสือได้ทุกที่ทุกเวลา และการสนับสนุนนโยบายและกิจกรรมที่ส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิต ผ่านการจัดงาน Learning Cities, Learning Fest ทั้งในกรุงเทพฯ และต่างจังหวัด”
เป้าหมายของ TK Park คือ การขยายอุทยานการเรียนรู้เพิ่มขึ้นอีก 3 แห่งภายในปี 2569 นอกจากนี้ ยังมีเครือข่ายห้องสมุดมีชีวิตในระดับชุมชน และเครือข่ายขนาดเล็กที่ร่วมมือกับภาคส่วนต่างๆ อีกกว่า 300 แห่ง เพื่อเพิ่มโอกาสการเรียนรู้ในทุกพื้นที่ พร้อม TK Park สาขาทรู ดิจิทัลพาร์ค ใจกลางกรุงเทพฯ ซึ่งได้ปรับเวลาให้บริการเป็นทุกวันไม่มีวันหยุด เพื่อรองรับไลฟ์สไตล์คนรุ่นใหม่ในย่านดังกล่าว
“TK Park จะไม่หยุดนิ่งในการเป็นตัวกลางสร้างการเปลี่ยนแปลงด้านการเรียนรู้และพร้อมสร้างความร่วมมือกับทุกภาคส่วน เพราะเราเชื่อว่าการเรียนรู้คือรากฐานสำคัญที่จะเปลี่ยนแปลงชีวิตผู้คน และขับเคลื่อนสังคมไทยสู่อนาคตที่ยั่งยืน” วัฒนชัยกล่าว
ก้าวสู่ทศวรรษที่สามของ TK Park น่าจับตามองว่า จะสามารถสร้างและขับเคลื่อนสังคมแห่งการเรียนรู้ไปได้ไกลแค่ไหน นี่ไม่ใช่แค่โจทย์ที่องค์กรใดองค์กรหนึ่งจะทำงานเพียงลำพังเท่านั้น แต่จะต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วนเพื่อให้เกิดการพัฒนาทั้งองคาพยพ ถึงจะเกิดการเปลี่ยนแปลง.
