Column: Well – Being
สกีรีสอร์ตเป็นที่ที่จูดี ฟอร์ไดซ์ มีความสุข เธอสามารถเล่นสกีพร้อมกับชื่นชมทิวทัศน์ตามลาดเขาไปพร้อมๆ กัน แล้วสูดหายใจเอาอากาศเย็นเข้าไปเต็มปอด “ขณะเล่นสกี ฉันคิดถึงการมีชีวิตและสุขสงบ เป็นความรู้สึกของความสำเร็จและอิสรภาพ และแสนจะสดชื่นที่ตัวเองยังแข็งแรง” ฟอร์ไดซ์ บรรยายความรู้สึกของเธอ ซึ่งเธอแตกต่างจากคนอื่นๆ เพราะเริ่มเล่นสกีจริงจังขณะสูงอายุถึง 59 ปี หลังจากนั้น 12 ปี เธอก็ยังมีความสุขกับการเล่นสกีไปตามทางลาดเชิงเขา
ฟอร์ไดซ์ กล่าวต่อไปว่า “ฉันรู้สึกอ่อนวัยลงกว่าเมื่อสิบปีก่อนด้วยซ้ำ ซึ่งฉันคิดว่าเป็นการบรรลุความปรารถนาของตัวเองเป็นอย่างดี”
นิตยสาร Prevention กล่าวว่า ผลการวิจัยสนับสนุนความเห็นของฟอร์ไดซ์ในแง่ทัศนคติเกี่ยวกับอายุที่มากขึ้นส่งผลกระทบต่อการทำกิจกรรมต่างๆ ได้ ถ้าคุณคิดว่า คุณแก่เกินกว่าจะเล่นสกีหรือกลับเข้าโรงเรียนอีก คุณจะไม่มีวันได้ทำกิจกรรมนั้นเป็นอันขาด
แต่การขีดเส้นกิจกรรมทางกายภาพหรือความคิดบางอย่างก็ไม่ช่วยปกป้องคุณได้ การยับยั้งยังเป็นการเร่งความชราด้วยซ้ำ
“จากประวัติการวิจัยอันยาวนานได้ชี้แนะว่า ถ้าคุณได้จดจ่อทำกิจกรรมอะไรสักอย่าง ล้วนเป็นสิ่งที่ดีทั้งนั้น” ดร. เอียน เอ็ม. แม็คโดนัฟ ผู้ช่วยศาสตราจารย์แห่งมหาวิทยาลัยแอละแบมา กล่าว และเมื่อไม่นานมานี้ ผลการวิจัยยังยืนยันว่า คนที่ตกเป็นข่าวว่ามีธุระยุ่งมากที่สุด มีแนวโน้มเป็นคนสง่างามที่สุด หลักแหลมที่สุด และมีความจำดีที่สุดด้วย “แต่กิจกรรมที่จะช่วยเรื่องความจำได้มากที่สุด ควรมีความท้าทายหรือน่าตื่นเต้น หรือกิจกรรมอะไรก็ได้ที่ทำให้สมองของคุณทำงานในลักษณะที่ไม่เคยทำมาก่อน”
ลดอายุสมองลง
สิ่งสำคัญคือเซลล์ประสาท ซึ่งเป็นสารสื่อประสาทขนาดเล็กจิ๋วที่รับผิดชอบประมวลผลข้อมูลของคุณและการทำอะไรทุกอย่าง จนกระทั่งเมื่อคุณย่างเข้าสู่วัยกลางคน สมองก็ยังสร้างเซลล์ประสาทใหม่ๆ ขึ้นตลอดเวลา แต่กระบวนการประมวลผลข้อมูลเริ่มช้าลงตามธรรมชาติตามเวลาที่ผ่านไป และสมองเริ่มด้อยประสิทธิภาพลง
ดร. แม็คโดนัฟกล่าวถึงผลการศึกษาของเขาที่พบว่า เมื่อต้องทำงานง่ายๆ สมองของผู้ใหญ่ที่อายุมากขึ้นต้องชดเชยภาวะด้อยประสิทธิภาพนั้น และทำงานหนักกว่าคนหนุ่มสาว แต่หลังจากกลุ่มผู้สูงอายุสำเร็จหลักสูตรถ่ายภาพหรือเย็บปักถักร้อย 3 เดือน ซึ่งทำให้สมองของพวกเขาต้องเรียนรู้ทักษะใหม่ๆ ตลอดเวลา สมองของพวกเขาสามารถทำงานง่ายๆ ด้วยประสิทธิภาพของคนในช่วงวัย 20 ปี “การท้าทายตัวคุณเองดูเหมือนจะช่วยสร้างเซลล์ประสาทและการเชื่อมต่อใหม่ๆ ได้เป็นอย่างดี” ดร. แม็คโดนัฟสรุป
แม้ผลดังกล่าวจะไม่ครอบคลุมสมองทุกส่วน แต่ส่งผลต่อสมองส่วนที่รับผิดชอบเกี่ยวกับความตั้งใจ ซึ่งเป็นสมองส่วนที่คล้ายกับคนคนหนึ่งคือ มีการแก่ตัวลง โดยสัมพันธ์อย่างใกล้ชิดกับความทรงจำ “เหตุผลหนึ่งที่ผู้ใหญ่วัยชรามีปัญหาความทรงจำอาจไม่ใช่ปัญหาเรื่องการฟื้นความทรงจำ แต่เกี่ยวกับความตั้งใจ” ดร. แม็คโดนัฟอธิบาย “ถ้าสมองของคุณไม่ตั้งใจหรือสนใจต่อข้อมูลที่เข้ามา ข้อมูลนั้นจะไม่เข้าไปในระบบสมอง คุณจึงจดจำไม่ได้”
เต็มใจเสี่ยง
เมื่ออายุมากขึ้น คุณอาจไม่ใส่ใจแสวงหาประสบการณ์ตื่นเต้นและท้าทายตนเองอีกต่อไป “ขณะอายุยังน้อย เป้าหมายตามธรรมชาติคือ ได้ทำอะไรใหม่ๆ และน่าตื่นเต้น เพราะมันมีนัยต่ออนาคตของคุณ” ดร.ลอรา คาร์สเทนเซน ผู้อำนวยการศูนย์อายุยืนมหาวิทยาลัยสแตนฟอร์ด อธิบาย แต่เมื่อเข้าสู่วัยกลางคน เวลาเริ่มหดสั้นลง และคุณอาจเปลี่ยนเป้าหมายไปให้ความสำคัญกับความมั่นคงทางอารมณ์และประสบการณ์รวมทั้งความสัมพันธ์ที่มีความหมาย ดร. คาร์สเทนเซนยกตัวอย่างว่า งานปาร์ตี้ใหญ่โตที่บางคนอาจไม่แน่ใจว่าจะสนุกกับมันหรือไม่ สาวน้อยก็ยังไปร่วมอยู่ดี เพราะคิดถึงคำถามว่าจะเกิดอะไรขึ้นถ้า… เช่น ถ้าเกิดฉันได้พบเนื้อคู่ล่ะ ถ้าฉันไม่ไปแล้วคนอื่นอาจคิดว่าฉันไม่ได้รับเชิญล่ะ ถ้ามีเรื่องดีๆ เกิดขึ้นในปาร์ตี้นั้นล่ะ “แต่ถ้าผู้สูงอายุต้องเผชิญกับงานปาร์ตี้ลักษณะเดียวกันนี้ เธออาจตัดสินใจไม่ไปก็ได้” ดร. คาร์สเทนเซนสรุป
แล้วคุณจะประนีประนอมกับจิตใจที่ปรารถนาจะสนุกเพลิดเพลินได้อย่างไร เช่น ความสบายใจที่ได้พบเพื่อนเก่ากับการที่สมองต้องการความตื่นเต้น “ที่ดีที่สุดคือ นำเป้าหมายทั้งสองมาประสานกัน” ดร. คาร์สเทนเซนให้คำตอบ “เช่น ถ้าคนที่คุณไว้ใจพูดว่า มีคนคนหนึ่งที่คุณควรได้พบอยู่ที่งานนั้นด้วย คุณจะได้พบความสบายใจจากความเชื่อมโยงทางอารมณ์บวกกับความตื่นเต้นด้วย”
การเชื่อมต่อเข้าด้วยกันนี้คือสิ่งที่ฟอร์ไดซ์ได้เล่นสกีขณะอายุ 59 ปี “ฉันฝึกเล่นสกีครั้งแรกตอนเรียนมหาวิทยาลัย แต่เมื่อได้พบกับสามีเมื่อ 13 ปีที่แล้ว เขาเป็นนักสกี และฉันพยายามเล่นอีกครั้ง มันก็ลงตัวพอดี เขาเป็นคนให้กำลังใจคนสำคัญที่สุดของฉัน และทำให้ฉันคิดใหม่เกี่ยวกับบางสิ่งบางอย่างที่ฉันไม่แน่ใจว่าจะสามารถทำได้หรือเรียนรู้ในวัยขณะนั้น”
สิ่งหนึ่งที่จะให้แน่ใจคือ แม้จะฟังดูเสี่ยงกับการก้าวออกจากพื้นที่ปลอดภัยขณะอายุเท่าไรก็ตาม แต่มันรู้สึกเสี่ยงน้อยลงเมื่อเวลาผ่านไป ผลการวิจัยระบุว่า คนสูงอายุมีความมั่นคงทางอารมณ์ มีความสุข และพอใจมากกว่าผู้ใหญ่วัยหนุ่มสาว ตัวอย่างเช่น ผลการศึกษาชิ้นหนึ่งกล่าวว่า สมอง “อะมิกดาลา” ของคนสูงวัย (สมองส่วนที่เกี่ยวข้องกับอารมณ์) มีการตอบสนองคล้ายกับวิธีที่สมองของคนวัยหนุ่มสาวมีต่อภาพเชิงบวก แต่ตอบสนองต่อภาพเชิงลบน้อยกว่า ซึ่งบ่งชี้ว่า คนสูงวัยทุ่มเทให้กับทรัพยากรด้านความทรงจำมากกว่าภาพเชิงบวก
เทคนิคช่วยลดอายุสมอง
ลองทำอะไรใหม่ๆ ไม่จำเป็นต้องเป็นความท้าทายหรืองานสำคัญ เพียงแค่ “ทำสิ่งที่คุณไม่เคยทำมาก่อนหรือไม่ใช่กิจกรรมประจำวัน” ดร. แม็คโดนัฟกล่าว โดยทำงานร่วมกับครูฝึกหรือเพื่อนผู้สามารถชี้นำและท้าทายให้คุณสามารถหลีกเลี่ยงความหงุดหงิด และยังเป็นประโยชน์ต่อสมองด้วย
เปิดใจกว้างเกี่ยวกับความชรา “คนในช่วงวัย 60 ปี ส่วนใหญ่กลัวความชราน้อยกว่าคนช่วงวัย 20 ปีหรือน้อยกว่า เพราะพวกเขาเริ่มตระหนักว่า ภาวะสูงวัยก็ไม่ใช่สิ่งเลวร้าย” ดร. คาร์สเทนเซน อธิบาย คนไม่เพียงมีแนวโน้มจะมีความสุขมากขึ้นและสุขุมขึ้นเมื่อสูงวัยขึ้น แต่พวกเขายังสามารถแก้ปัญหาความขัดแย้งและมองเห็นรูปแบบต่างๆ ได้ดีขึ้นด้วย
พูดเชิงลบกับตัวเอง “มีหลายครั้งระหว่างเข้าฝึกอบรมโครงการต่างๆ ฉันรู้สึกว่าตัวเองแก่ไปหน่อย” ผู้สูงอายุคนหนึ่งยอมรับ “แต่ฉันไม่ถูกนักศึกษาอื่นๆ กันออกไปว่าเป็นคนนอก ฉันยังมีเพื่อนใหม่ผู้ซึ่งฉันยังติดต่ออยู่อย่างใกล้ชิด”
หาคนที่เป็นแรงบันดาลใจและให้กำลังใจคุณ “ขณะอยู่ในช่วงวัย 20 ปี ฉันเป็นเพื่อนกับผู้หญิงอายุ 50 ปี ซึ่งเป็นประสบการณ์ที่ดีมาก ฉันเคยคิดว่าสายสัมพันธ์นี้จะกลับกันได้ไหมเมื่อตัวฉันอายุมากขึ้น และฉันก็ได้จริงๆ” ผู้สูงอายุอีกคนหนึ่งเล่า ถ้าคุณได้แบ่งปันความสนใจและความชอบกัน ปัจจัยเรื่องอายุจะไม่เข้ามาเกี่ยวข้องเลย
เคลื่อนไหวอยู่เสมอ คุณไม่สามารถคิดว่าตัวเองอยู่ในช่วงวัย 30 ปีได้ แต่การคงความกระฉับกระเฉงทางกายภาพอยู่เสมอทำให้คุณมีพลังและสมองหลักแหลมด้วย คุณไม่จำเป็นต้องวิ่งมาราธอน เพียงแค่เคลื่อนไหวร่างกายเท่านั้น ดร. คาร์สเทนเซนแนะนำ
มุ่งไปที่เป้าเหมายและฉลองความสำเร็จ ฟอร์ไดซ์เล่าว่า หลังจากได้รับบาดเจ็บที่หัวเข่า เธอได้รับคำแนะนำให้เลิกเล่นสกี “แต่สมองบอกกับฉันว่า ฉันต้องกลับไปเล่นสกีอีก” หลังจากทุ่มเททำกายภาพบำบัดอย่างหนักและยากลำบาก บวกกับการนึกถึงความสนุกสนานจากการเล่นสกี เธอก็สามารถกลับไปที่สกีรีสอร์ตได้อีก เป็นชัยชนะที่เธอได้มาด้วยตัวเอง!
