Column: Well – Being
คุณคงเคยมีประสบการณ์ที่จู่ๆ อาการอยากน้ำตาลก็เข้าจู่โจมอย่างไม่คาดฝันและไร้ความละเอียดอ่อนสิ้นดี จู่ๆ คุณก็คิดถึงคุกกี้ช็อกโกแลตชิปที่คุณแม่เคยทำให้กิน และอยากขึ้นมาติดหมัดจนไม่นึกถึงอะไรอีกเลย แต่ปัจจัยที่ทรงอิทธิพลสูงสุดคือ ผลของน้ำตาลที่เกิดขึ้นกับระบบชีววิทยาของเรา
“เป็นความคิดผิดๆ ที่ว่า เรากินอาหารรสหวานเพราะมันมีรสชาติดี” เดวิด ลุดวิก ศาสตราจารย์คณะสาธารณสุขศาสตร์ ที. เอช. ชาน มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด และนายแพทย์ประจำโรงพยาบาลเด็กแห่งบอสตัน อธิบาย “อย่างไรก็ตาม เรากินอาหารรสหวานเหล่านั้น เพราะมันก่อให้เกิดความเปลี่ยนแปลงในร่างกายที่ทำให้เรารู้สึกอยากกินอีกด้วย”
หนังสือ Prevention Guide เสนอบทความว่า ผู้เชี่ยวชาญมีความเชื่อในสายใยอันซับซ้อนระหว่างแรงกระตุ้น ความจำ อิทธิพลทางวัฒนธรรม และฮอร์โมน ที่เป็นสาเหตุให้เราอยากอาหารที่มีรสชาติและเนื้อสัมผัสเฉพาะตัว นอกจากนี้ ยีนที่สืบทอดมาก็มีบทบาทเช่นกัน ผลการศึกษาของเดนมาร์กพบว่า ในสองตัวแปรของยีนตัวหนึ่ง ผู้ที่มีตัวแปรเพียงหนึ่งในสองตัวแปรนี้มีแนวโน้มจะโปรดปรานอาหารรสหวานมากกว่าผู้ที่ไม่มีตัวแปรเลย แต่ไม่มีมติที่เป็นเอกฉันท์ว่า แต่ละปัจจัยมีความสำคัญอย่างไร
สิ่งหนึ่งที่เรารู้กันเกี่ยวกับว่า ทำไมอาหารบางชนิดจึงทำให้คุณรู้สึกอยากกินได้เหมือนๆ กัน เป็นเพราะเมื่อสมองตรวจพบน้ำตาลโปรตีน หรือไขมันแล้ว สมองจะหลั่งสัญญาณการได้รับรางวัลออกมา “มีเหตุผลเชิงวิวัฒนาการหลายประการที่สารอาหารหลักเหล่านี้ทำให้ทุกคนต่างอยากกินเหมือนกัน เพราะสารอาหารเหล่านี้เป็นสิ่งจำเป็นต่อร่างกายมนุษย์นั่นเอง” มาร์เซีย เพลแชท นักวิจัยด้านความอยากอาหารผู้เป็นศาสตราจารย์เกียรติคุณแห่งศูนย์ประสาทสัมผัสทางเคมีโมเนลล์ อธิบาย “มนุษย์ในยุคแรกๆ ควบคุมและกินอาหารเหล่านี้ได้เป็นอย่างดี เพราะอาหารของพวกเขามักมีปริมาณแคลอรีไม่เพียงพอ”
นอกจากนี้ ในยุคโบราณกาลยังมีแหล่งอาหารที่ไม่มีคุณค่าทางโภชนาการหรือ empty calories น้อยกว่า ดังนั้น ความอยากอาหารเหล่านี้จึงมีแนวโน้มจะกระตุ้นให้บรรพบุรุษของเรากินน้ำตาลจากธรรมชาติ โปรตีนไร้ไขมัน และไขมันที่เป็นประโยชน์แทน ซึ่งพบได้ในอาหารประเภทผลเบอร์รี ปลา และอะโวคาโด
ปัจจุบัน ความอยากนำเราไปหาลูกกวาด เบอร์เกอร์ และอาหารทอดต่างๆ แต่จริงๆ แล้ว เราสามารถที่จะไม่เป็นอย่างนั้นก็ได้ ถ้าคุณต่อสู้กับความอยากได้ เคล็ดลับต่อไปนี้เป็นสิ่งที่ได้รับการยอมรับจากผู้เชี่ยวชาญแล้วว่า สามารถช่วยให้คุณรู้สึกพึงพอใจได้ด้วยทางเลือกที่ให้คุณค่าทางโภชนาการสูงกว่า
น้ำตาล
สิ่งที่คุณต้องการ: เค้ก ไอศกรีม ช็อกโกแลต
อาหารทดแทน: ผลไม้ประเภทเบอร์รีกับโยเกิร์ต ผลไม้อบแห้ง คาเคานิบส์รสธรรมชาติ
ทำไมคุณจึงอยากน้ำตาล: เพราะน้ำตาลเป็นคาร์โบไฮเดรตที่ย่อยได้อย่างรวดเร็ว จึงให้พลังงานอย่างฉับพลัน และทำให้สมองส่งสัญญาณการได้รับรางวัลที่ทำให้คุณรู้สึกดีเมื่อได้กินน้ำตาล นั่นเป็นเหตุผลหนึ่งที่อธิบายว่า ทำไมคุณจึงอยากกินอาหารรสหวานเมื่อรู้สึกอ่อนเพลียหรือเครียด
แต่การกินอาหารที่เติมน้ำตาล เช่น น้ำตาลทรายหรือน้ำเชื่อมฟรุกโตสสูง (high fructose corn syrup) สามารถยับยั้งการไหลเวียนของฮอร์โมนควบคุมความรู้สึกอิ่ม หมายความว่า คุณจะรู้สึกอยากกินต่อไปเรื่อยๆ หลังจากได้ลิ้มรสครั้งแรกแล้ว
“ถ้าคุณกินแหล่งน้ำตาลจากธรรมชาติมากขึ้น ความรู้สึกอยากของหวานของคุณจะเลือนหายไปได้” เอลิซาเบตตา โพลลิตี นักกำหนดอาหารแห่งศูนย์อาหารและฟิตเนสดุค อธิบาย
โปรตีน
สิ่งที่คุณต้องการ: เบคอน ชีสเบอร์เกอร์ สเต๊ก
อาหารทดแทน: อกไก่ ไข่ ควินัวหุงในน้ำซุปเนื้อ
ทำไมคุณจึงอยากโปรตีน: เนื้อมีรสชาติอูมามิ (รสชาติอร่อย) ซึ่งส่งสัญญาณให้รู้ว่า มีกรดอะมิโนที่เป็นส่วนประกอบของโปรตีน ต่อมรับรสของคุณมีตัวรับกรดอะมิโนซึ่งให้สัญญาณการได้รับรางวัลเมื่อคุณกินอาหารที่อุดมด้วยรสอูมามิ ซึ่งอธิบายได้ว่า ทำไมสเต๊กที่มีเสียงดังแฉ่เพราะร้อนจัดขณะปรุง จึงกลายเป็นอาหารเรียกน้ำย่อยได้เป็นอย่างดี
“มองในเชิงวัฒนธรรมต่างสังคมแล้ว คนส่วนใหญ่พากันชอบรสอูมามิ” โธมัส ฟิงเกอร์ ผู้อำนวยการร่วมของศูนย์กลิ่นและรสชาติแห่งเทือกเขาร็อกกี้ มหาวิทยาลัยโคโลราโด, เดนเวอร์ ให้ความเห็น แต่แหล่งโปรตีนไร้ไขมันก็สามารถยับยั้งความอยากอาหารประเภทนี้ได้ โดยที่ร่างกายได้รับ
แคลอรีน้อยลง
ไขมัน
สิ่งที่คุณต้องการ: เฟรนช์ฟรายด์ พิซซ่า มันฝรั่งทอดกรอบ
อาหารทดแทน: เนยถั่ว กัวคาโมเล่ พิซซ่าทำเองพร้อมชีสนมแพะ (ฟีต้าชีส)
ทำไมคุณจึงอยากไขมัน: ไขมันทำหน้าที่เป็นพลังงานสำรองในกรณีที่ร่างกายได้รับคาร์โบไฮเดรตไม่เพียงพอ และช่วยให้ร่างกายดูดซึมสารอาหารได้ดี คุณอาจรู้สึกอยากกินไขมันในลักษณะเดียวกับที่อยากกินน้ำตาล เพื่อเพิ่มกำลังเมื่อคุณรู้สึกเครียดได้
“อาหารไขมันสูงทำให้ร่างกายรู้สึกได้รับรางวัลสูงมาก เพราะมันทำให้เกิดการหลั่งสารโดปามีน (สารเคมีในสมองที่มีบทบาทในพฤติกรรมที่ถูกกระตุ้นจากการได้รับรางวัล) เจ. แดเนียล แรกแลนด์ ศาสตราจารย์ด้านจิตเวชและพฤติกรรมศาสตร์แห่งมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย, เดวิส อธิบาย คุณสามารถพึงพอใจกับความรู้สึกอยากไขมันด้วยไขมันที่มีคุณค่าทางโภชนาการ ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อสมองและหัวใจของคุณด้วย
